تشخیص مسمومیت غذایی، که معمولاً ناشی از مصرف غذا یا آبی که با یکی از باکتریهای مضر آلوده شده است، از ویروس شکمی که از طریق دستهای آلوده به دهان وارد می‌شود، ممکن است دشوار باشد. علایم آنها نیز مشابه هم هستند؛ این شامل گرفتگی عضلات شکمی، تهوع، استفراغ، اسهال و در بسیاری از موارد تب، لرز، درد و سردرد می‌شود.
در صورتی که کودک شما دچار مسمومیت غذایی شود، علایم معمولاً در دو تا 48 ساعت پس از مصرف غذا ظاهر می‌شوند و معمولاً به مدت یک یا دو روز ادامه دارند. با این حال، در موارد شدیدتر، ممکن است این علایم تا یک هفته یا بیشتر نیز ادامه داشته باشد.
تشخیص مسمومیت
آزمایش خون، مدفوع و باقیمانده غذا در موارد لزوم به تشخیص باکتری کمک می‌کند، اما پزشکان اغلب نیازی به عامل اصلی ندارند چون در هر صورت راه درمان یکی است. (درواقع، روش درمان ویروس شکمی هم مشابه همین است). البته استثنائاتی هم وجود دارد. مثلا اگر در مدفوع کودک خردسال خون دیده شود، دکتر دستور آزمایش خون می‌دهد تا از عدم وجود باکتریهای خطرناک ایجادکننده‌ی مسمویت غذایی مثل ای کولی یا سالمونلا مطمئن شود.
طبق نظر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، رایج‌ترین عفونت‌های غذایی آنهایی هستند که بر اثر باکتریهای کامپیلوباکتر، سالمونلا و ای کولی 0157:H7 و نیز دستهای از ویروسها موسوم به نوروویروس به وجود می‌آیند. نوع کمتر رایج بوتولیسم است که البته اگر معالجه نشود می‌تواند خطرزا باشد. در ادامه به توضیح مختصری از این باکتری‌ها می‌پردازیم:
- کامپیلوباکتر: پرابتلاترین باکتری غذایی است. معمولاً از طریق گوشت خام یا نیمه‌پخته ماکیان یا شیر غیرپاستوریزه منتقل می‌شود، اما کودک ممکن است از طریق آب آلوده هم به آن مبتلا شود. معمولاً از فرد به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما امکان آن وجود دارد. اگر فرزند شما به این باکتری مبتلاست و اسهال دارد، احتمال دارد هنگام پاکیزه کردن کودک مبتلا شوید. علایم آن شامل تهوع و استفراغ، اسهال (گاهی خونی)، انقباض و درد در ناحیه شکم و تب است. علائم معمولاً در دو تا پنج روز ظاهر می‌شوند و به مدت چند روز ادامه می‌یابند، اما ممکن است تا ده روز هم طول بکشد. این باکتری ممکن است ماه‌ها در بدن باقی بماند. دو سوم مبتلایان به کامپیلوباکتر کمتر از بیست سال دارند.
- سالمونلا: ممکن است در تخم مرغ خام یا نیمه‌پخته، مرغ، گوشت مرغ، گوشت قرمز، شیر، آب، سبزیجات و میوه‌ها آلوده شود. این باکتری می‌تواند از طریق مصرف مواد آلیاینده مانند مواد غذایی آلوده به سالمونلا منتقل شود. علایم سالمونلا شامل اسهال (گاهی خونی)، تب، درد شکمی، استفراغ و تنفس سریع است. علائم معمولاً در چند ساعت تا دو روز ظاهر می‌شوند و معمولاً در عرض چند روز بهبود می‌یابند. اما در برخی موارد، باکتری سالمونلا می‌تواند به خون و دیگر اعضای بدن منتقل شود و عفونت خطرناکی را ایجاد کند.
- ای کولی 0157:H7: این باکتری اغلب از طریق گوشت قرمز خام یا نیمه‌پخته، شیر غیرپاستوریزه و سبزیجات آلوده به مدفوع حیوانات منتقل می‌شود. علائم آن شامل اسهال خونی، درد شکمی شدید و تب است. علائم معمولاً در چند روز ظاهر می‌شوند و معمولاً در عرض یک هفته تا دو هفته بهبود می‌یابند. اما در برخی موارد، این باکتری می‌تواند عفونت خطرناکی را به وجود آورده و علائم جدی مانند اسهال شدید خونی و ایجاد ضایعات در کلیه‌ها و قلب را به همراه داشته باشد.
- ویروس شبه‌نورواک یا کالیسی‌ویروس متعلق به خانواده ویروسی کالیسی‌ویرید است. این ویروس بسیار رایج است، اما معمولاً به درستی تشخیص داده نمی‌شود زیرا تست آزمایشگاهی آن به سهولت امکان پذیر نیست. علامت بارز نورو ویروس تهوع شدید است و معمولاً حدود 24 تا 48 ساعت پس از تماس با ویروس ظاهر می‌شود؛ البته علایم ممکن است در 12 ساعت اول هم ظاهر شوند.
نورو ویروس از طریق غذای آلوده، لوازم آشپزخانه و سطوح منتقل می‌شود. به دلیل مسری بودنش، به راحتی در خانه و از طریق لوازم مصرفی روزانه منتقل می‌شود. همچنین، به دلیل وجود نژادهای گوناگون، مصونیت در برابر آن وجود ندارد. علائم نورو ویروس به طور خودبخودی پس از یک یا دو روز ناپدید می‌شوند، اما باید توجه داشت که در این مدت بدن کودک به دلیل استفراغ ممکن است آب کم نشود.
- بوتولیسم موردی نادر است و هر سال تنها حدود 110 مورد در ایالات متحده گزارش می‌شود. عامل آن باکتری کلوستریدیوم بوتولونیوم است که در خاک یافت می‌شود. اما در بیشتر موارد، بوتولیسم از طریق مواد غذایی نادرست کنسرو و نگهداری شده، به خصوص سبزیجات کنسرو شده خانگی، گوشت نمک سودَران و فیله خوک، ماهی خام یا دودی، عسل و شربت نشاسته ذرت منتقل می‌شود.
بوتولیسم در کودکان زمانی رخ می‌دهد که کودک باکتری یا تخم‌های آن را مصرف کند و تخم‌ها در روده او رشد کنند. به همین دلیل، قبل از تولد یک سالگی نوزاد نباید به او عسل داده شود. علائم بوتولیسم شامل یبوست، ضعف، پلکهای افتاده و مشکل در بلع می‌شود. با وجود ضعف، کودک کاملاً هشیار است. اگر بوتولیسم درمان نشود، ممکن است منجر به فلج عضلانی و مشکلات تنفسی شود. علائم این بیماری در 36 ساعت اول ظاهر می‌شوند.
معمولاً در صورت ابتلا به عفونت غذایی، درمان شامل مراقبت‌های خانگی مانند استفاده از مایعات و الکترولیت‌ها برای جبران مایعات بدن، استراحت کافی و مصرف غذاهای سبک و قابل هضم است. در بعضی موارد خاص و با علائم جدی‌تر، ممکن است نیاز به درمان بیمارستانی و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها وجود داشته باشد، اما عموماً این باکتری‌ها با خود درمان می‌شوند و درمان خاصی نیاز ندارند. همچنین، در صورت بروز علائم شدید یا استمرار علائم بیش از چند روز، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
مشاوره با پزشک
در صورتی که به شک مسمومیت غذایی کودکتان دارید، بهتر است بلافاصله با دکتر تماس بگیرید. با توجه به علایمی که در کودک دیده می‌شود، دکتر تصمیم خواهد گرفت که آیا نیاز به مراجعه به مطب است یا خیر. لطفاً علائم زیر را با دکتر به اشتراک بگذارید:
- تب بالای 103 درجه فارنهایت
- تهوع بیش از سه روز
- سردرد شدید یا درد شکم
- خون در استفراغ یا مدفوع
- شکم سفت و متورم
همچنین، اگر فرزندتان یکی از علائم متعارف دهیدراسیون (کاهش آب بدن) را نشان داد مانند کاهش ادرار، خوابالودگی یا بهانه‌گیری شدید، دست و پاهای یخ و رنگ‌پریده، یا عطش شدید، با پزشک تماس بگیرید. در صورتی که چنین اتفاقی رخ داده باشد، پزشک احتمالاً کودکتان را در بیمارستان (یا شاید فقط برای چند ساعت) بستری می‌کند تا با استفاده از هیدراسیون مجدد با مایعات IV، آب را در بدنش تعدیل کند. لازم به ذکر است که نگران نباشید، احتمالاً پس از چند روز، کودکتان مرخص می‌شود و بهبودی خواهد یافت.
اگر شما مشکوک هستید که فرزندتان ممکن است مسمومیت غذایی داشته باشد و پزشک در دسترس نیست، تماس تلفنی با دکتر خود بگیرید و یا فرزندتان را به مرکز اورژانس برسانید.
کم کردن عوارض و نشانه ها
در صورتی که فرزندتان به مورد حاد مسمومیت غذایی با اسهال و استفراغ ابتلا کرده است، بهتر است او را در خانه نگه دارید تا استراحت کند و مایعات و الکترولیت‌هایی که از دست داده است (نمک و املاح معدنی) را بازیابی کند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که از محلول‌های الکترولیت خوراکی بدون نیاز به نسخه استفاده کنید و بهتر است طی روز مقدار کمی از این مایعات را به طور مداوم مصرف کنید. پزشک بر اساس سن و وزن کودکتان به شما مشخص خواهد کرد که چه مقدار از این مایعات را نیاز دارد. با این حال، از خوردن آبمیوه و نوشیدنی‌های حاوی سودا پرهیز کنید، زیرا ممکن است عوارض بیماری را تشدید کنند.
در صورتی که کودکتان تب یا بدن‌درد دارد، می‌توانید به او مقدار مناسبی از استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. اما هرگز آسپیرین به کودکتان ندهید، زیرا این ماده ممکن است او را در معرض خطر سندروم ری(Reye’s Syndrome) قرار دهد که یک بیماری نادر اما خطرناک است.
برگشت به غذای معمولی در کودک
بعد از کاهش یا توقف اسهال و استفراغ و بازگشت اشتهای کودک، پزشک توصیه می‌کند که مصرف محلول‌های الکترولیت متوقف شود و به طور همزمان مایعات دیگری مانند شیر و غذاهای سالم به تدریج به رژیم غذایی اضافه کنید. به رفتار کودکتان توجه کنید، زیرا او به شما می‌گوید که چه زمانی گرسنه می‌شود.
آکادمی طب کودکان آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکانی که از بیماری‌های شکمی بهبود یافته‌اند، هر چه زودتر رژیم غذایی عادی را از سر بگیرند. این رژیم شامل تمام طبقات غذایی مانند کربوهیدرات‌ها (مانند نان، آرد، برنج)، گوشت بدون چربی، ماست، میوه‌ها و سبزیجات است. از مصرف غذاهای چرب خودداری کنید.
مطالعات نشان داده‌اند که بازگشت سریع به رژیم غذایی استاندارد بلافاصله پس از برطرف شدن علائم حاد بیماری، می‌تواند مدت نقاهت کودک را کاهش دهد، زیرا مواد غذایی ضروری را به بدن ارائه می‌دهد تا با عفونت مقابله کند. از سوی دیگر، اگر کودک شما به دلیل کاهش اشتها به علت بیماری نتوانست به خوبی از مواد غذایی استفاده کند، نگران نباشید. فقط برای جلوگیری از تخلیه آب بدنش، سعی کنید او را هیدراته نگه دارید.
جلوگیری از ابتلای دوباره به بیماری
واقعیت آن است که حفاظت از کودکان در برابر تمام باکتریهای موجود در مواد غذایی غیرممکن است، اما با رعایت ایمنی در تهیه مواد غذایی می‌توانید از میزان تماس با آنها کاسته شود. در اینجا راه‌هایی که می‌توانید امتحان کنید آمده است:
- همیشه قبل از تهیه غذا یا بعد از استفاده از دستشویی، دستهای خود را با آب گرم و صابون بشویید. به کودک یادآوری کنید که بعد از استفاده از دستشویی و قبل از غذاخوردن دستهایش را بشوید. در این فرایند به کودک کمک کنید تا دستهایش را به درستی بشوید.
- قبل از پختن، گوشت قرمز، مرغ و ماهی را به طور کامل با آب بشویید و سطوح آشپزخانه را پس از استفاده با آب داغ و صابون تمیز کنید.
- هرگز غذای پخته شده را در بشقاب یا تخته‌ی خردکنی که قبلاً با مواد خام آلوده شده است قرار ندهید.
- هنگام آب کردن یخِ مواد منجمد، آنها را در یخچال قرار داده و نه روی پیشخانه یا سینک. گوشت قرمز و سفیدی که بیش از یک یا دو روز به صورت خام فریز شده است، مصرف نکنید.
- غذایی که بوی یا ظاهر غیرعادی دارد، مصرف نکنید.
- از غذاهای تاریخ گذشته، غذاهای بسته‌بندی شده در شکسته، یا قوطی‌های کنسروی قدیمی یا آسیب‌دیده خودداری کنید.
- غذا را بیش از یک ساعت قبل از خوردن یا نوشیدن بیرون از یخچال نگهداری نکنید.
- مطمئن شوید که غذا به طور کامل پخته شده است. گوشت گاو باید در دمای 160 درجه فارنهایت، مرغ حداقل در دمای 180 درجه فارنهایت و ماهی حداقل در دمای 140 درجه فارنهایت پخته شود.
- هنگام گرم کردن غذا، مطمئن شوید که به طور کامل گرم شده است و فقط گرم نشده است.
- غذای داغ را به صورت داغ و غذای سرد را به صورت سرد مصرف کنید.
- از دادن شیر، آبمیوه و پنیر غیرپاستوریزه یا گوشت خام به کودکان خودداری کنید.
- اگر شما خودتان مواد غذایی را کنسرو می‌کنید، مراحل کار را با دقت انجام دهید.
- گوشت و ماهی را از مغازه‌های معتبر تهیه کنید.
- در صورت سفر به خارج از کشور، از غذاهای داغ و تازه‌پخت استفاده کنید و از سبزیجات خام یا میوه‌هایی با پوست خودداری کنید. فقط آب جوشیده مصرف کنید.
با رعایت این راهنما، می‌توانید خطرات ناشی از باکتری‌ها در مواد غذایی را به حداقل برسانید و کودکان خود را در برابر بیماری‌های مرتبط با غذا محافظت کنید.
نظرات کاربران