عادتهای مثبت مادر، قبل از باردار شدن میتواند به سلامت مادر و جنین کمک کند. معمولا اولین ملاقات زنان باردار با پزشک حداقل ۸ هفته پس از لقاح رخ میدهد. تا آن زمان، ممکن است بسیاری از مشکلات جبرانناپذیر برای جنین رخ داده باشد، چراکه اکثر اندامهای حیاتی جنین در چند هفته اول بارداری شکل میگیرند و بیشتر ناهنجاریها و نقایص فیزیکی جنین نیز طی هفتههای دوم تا هشتم بارداری ایجاد میشوند. به همین دلیل، معمولا وقتی زنان باردار به پزشک مراجعه میکنند، کار از کار گذشته است.
برنامهریزی برای بارداری و مراقبتهای آن باید ماهها قبل از اقدام برای بارداری انجام شود. بر اساس برخی تحقیقات، این زمان حداقل ۳ ماه است. یعنی زوجهای جوان باید حداقل ۳ ماه قبل از برنامهریزی برای داشتن فرزند، خود را فعالانه برای این هدف آماده کنند.
بسیاری از متخصصان معتقدند، این تأخیر در شروع مراقبتها باعث شده است که علیرغم پیشرفت سریع مراقبتهای بارداری در دو دهه اخیر، همچنان پیامدهای نامطلوب بارداری یک مشکل عمده محسوب شود. در آمریکا هر سال تقریباً ۵۰۰ هزار نوزاد نارس و ۱۲۰ هزار نوزاد با نقایص جدی متولد میشوند.
این آمارها متخصصان را بر آن داشته است تا بر اهمیت بارداری برنامهریزیشده تأکید کرده و طرحها و مجامعی برای ترویج آن در میان مردم و جامعه پزشکی برگزار کنند. گفته میشود حدود نیمی از بارداریها ناخواسته و پیشبینینشده است و این امر باعث میشود که زوجها فرصت کافی برای مراقبتهای پیش از بارداری نداشته باشند.
متخصصان معتقدند که هر بارداری باید برنامهریزیشده بوده و با یک پزشک یا ماما هماهنگ شده باشد تا مراقبتهای لازم پیش از بارداری انجام گیرد. بسیاری از مشکلات با بررسی سلامت زوجین پیش از بارداری و توصیه به داشتن سبک زندگی مناسب، قابل پیشگیری هستند. برای رسیدن به سلامت قبل از تصمیم به بارداری، برخی نکات منطقی و علمی باید رعایت شود.
اثرات مضر سیگار کشیدن در دوران بارداری
علم به روشنی نشان داده است که سیگار کشیدن مادر بارداری، رشد جنین را کُند کرده و احتمال تولد نوزاد با وزن کم را تقریباً دو برابر میکند. همچنین سیگاری بودن زن باردار در افزایش خطر سقط خودبهخودی، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده نقش مهمی دارد. بر اساس برآوردهای سرویس سلامت عمومی آمریکا، اگر همه زنان باردار در این کشور دست از سیگار بکشند، میزان مردهزایی تا ۱۱ درصد و میزان مرگ نوزادان تا ۵ درصد کاهش خواهد یافت. با این حال، تنها یک پنجم زنان سیگاری در دوران بارداری موفق به ترک این عادت میشوند. از این رو، متخصصان توصیه میکنند که اگر قصد بارداری دارید، حتماً پیش از آن اعتیاد به سیگار و سایر مواد را ترک کنید.
اهمیت مصرف ویتامینها قبل از بارداری
تحقیقات نشان دادهاند که کودکان زنانی که میزان کافی اسید فولیک در دوران پیش از بارداری مصرف کردهاند، کمتر دچار نقایص طناب نخاعی و اسپینابیفیدا (ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات و نخاع) میشوند. لذا هر خانمی باید قبل از بارداری مولتیویتامین حاوی اسید فولیک و ویتامین B مصرف نماید تا از این ناهنجاریها پیشگیری کند. مطالعات نشان دادهاند که در صورت مصرف کافی اسید فولیک در همه زنان در دوران پیش از بارداری و اوایل حاملگی، حدود ۷۰ درصد این نقایص دیگر رخ نخواهند داد.
برنامهریزی و مراقبتهای پیش از بارداری
برنامهریزی برای بارداری و مراقبتهای آن باید حداقل ۳ ماه قبل از اقدام برای حامله شدن انجام شود.
با واکسن، بدون بیماری
قبل از بارداری، اطمینان از ایمنی مادر در برابر سرخجه بسیار مهم است. سرخجه یک بیماری ویروسی واگیردار است که در صورت ابتلای مادر در حاملگی، میتواند به جنین آسیب جدی برساند. بنابراین، حداقل سه ماه پیش از بارداری باید واکسن سرخجه برای زنانی که ایمنی ندارند، تجویز شود.
علاوه بر آن، واکسن دیفتری-کزاز نیز باید هر 10 سال یک بار تزریق شود. در برخی کشورها، ایمنی نسبت به ویروس آبلهمرغان نیز بررسی میشود و در صورت نیاز، واکسن تزریق خواهد شد. این بیماری نیز میتواند در صورت ابتلای مادر، به نوزاد آسیب برساند.
همچنین زنان مبتلا به بیماریهایی مانند آسم، مشکلات قلبی، ایدز و غیره که مستعد عفونت هستند، باید واکسن هپاتیت B و آنفلوآنزا را نیز دریافت کنند.
مشاوره ژنتیک نیز برای خانوادههایی که سابقه نقص لوله عصبی، نقایص مادرزادی قلب، سندروم داون، تیساکس، بیماریهای خونی و ژنتیکی دیگر را دارند، توصیه میشود. بنیاد پیشگیری از معلولیتهای مادرزادی و ژنتیک خراسان رضوی نیز در این زمینه ارائه خدمات میکند.
هرچه سالم تر بهتر
قبل از بارداری، مراقبت از سلامت مادر اهمیت حیاتی دارد. هر زنی که قصد بارداری دارد، باید پیش از آن با پزشک خود مشورت کند. این امر به دلیل آن است که برخی از بیماریها ممکن است با شروع بارداری تشدید شوند و بر سلامت مادر و جنین اثر نامطلوبی بگذارند.
به عنوان مثال، اگر دیابت مادر در دوران بارداری کنترل نشده باشد، سطح بالای گلوکز در خون میتواند به ناهنجاریهای جنینی منجر شود. همچنین زنان مبتلا به ویروس ایدز اگر در طول بارداری به درستی درمان شوند، میتوانند احتمال انتقال ویروس به جنین را کاهش دهند.
افرادی که به بیماریهایی مانند آسم، صرع، لوپوس، بیماریهای کلیوی و قلبی و فشارخون بالا مبتلا هستند نیز باید قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنند تا این بیماریها کنترل شوند.
علاوه بر این، مصرف برخی داروها نیز میتواند بر رشد و تکامل جنین تأثیر نامطلوب داشته باشد. بنابراین خانمها باید پیش از بارداری مصرف چنین داروهایی را قطع یا با داروهای ایمنتر جایگزین کنند. حتی داروهای بدون نسخه نیز ممکن است خطرناک باشند، پس مصرف هر دارویی باید با مشورت پزشک انجام شود.
در مجموع، مراقبت از سلامت مادر قبل از بارداری به منظور پیشگیری از هرگونه عوارض احتمالی بسیار مهم است. “هرچه سالمتر، بهتر” میتواند بهترین رویکرد برای تضمین سلامت مادر و جنین باشد.
کم کردن وزن
چاقی قبل از بارداری میتواند خطر زایمان زودرس و عوارض زایمان را افزایش دهد. نوزادان زنان چاق، بیشتر در معرض خطر نقایص هنگام تولد مثل ناهنجاریهای طناب نخاعی و قلب هستند. همچنین، چاقی میتواند عارضه فشارخون بالا در حاملگی را افزایش دهد.
به همین دلیل، به زنان چاق توصیه میشود که قبل از بارداری وزن خود را به محدوده مناسب کاهش دهند. این کار باید زیر نظر پزشک انجام شود تا رژیم غذایی مناسب و حاوی پروتئین و ویتامین کافی برای آنها در نظر گرفته شود.
برای داشتن یک بارداری سالم، زنان باید از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی مانند کلسیم، فولیک اسید، آهن، ویتامین C و A استفاده کنند. ورزش و تحرک نیز همواره برای سلامت مادر و جنین توصیه شده است.
زنان ورزشکار نیاز ندارند که در دوران بارداری ورزش را کنار بگذارند، بلکه فقط باید ورزشهای سنگین را متوقف کرده و به نرمشهای سبک ادامه دهند. در مقابل، زنانی که قبل از بارداری ورزش نمیکردند، لازم نیست در زمان بارداری ورزش کنند، زیرا این کار میتواند برای آنها و جنینشان خطرناک باشد.
نقش پدران
علاوه بر تاثیر رفتار مرد بر سلامت روان و جسم زن حامله، عوامل دیگری نیز میتوانند بر سلامت مادر و جنین تاثیرگذار باشند:
- روابط شغلی مرد: شرایط کاری مرد، استرس و فشارهای شغلی او میتواند بر سلامت همسر و جنین اثر بگذارد.
- مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر توسط مرد: این رفتارهای پرخطر میتواند به سلامت جنین و ارتباط عاطفی مادر-کودک آسیب برساند.
- بیماریهای ژنتیکی، ایدز و بیماریهای عفونی مقاربتی در مرد: انتقال این شرایط از طریق ارتباط جنسی به زن باردار و آسیب به جنین را به دنبال دارد.
بنابراین آمادهسازی پدران آینده برای بارداری و مراقبتهای آن امری ضروری است. این آمادهسازی شامل بررسی سلامت جسمی و روانی مرد، اصلاح رفتارهای پرخطر و آمادگی برای نقش پدری میباشد.
نظرات کاربران