آموزش حرف شنوی در کودکان

کودکان مانند سایر افراد هستند و ممکن است در برخی مواقع حرفهای دیگران را گوش ندهند. در واقع، در این سن، باید به آنها یاد بدهید که چگونه به حرفهای دیگران توجه کنند. اما اغلب اتفاق می‌افتد که والدین یک مورد را چندین بار تکرار کرده و سپس به تنبیه کودک می‌پردازند. نتیجه این روش این است که کودک یاد می‌گیرد هیچ وقت قبل از بار دهم به حرفهای آنها گوش ندهد.

کودک شما با عدم گوش دادن به حرفهای شما، سعی می‌کند توجه شما را جلب کند، اما توجه به او در این روش بهترین راه نیست! با این حال، اگر کودک بتواند هنر گوش دادن را به خوبی یاد بگیرد، این می‌تواند به پیشرفت فرآیند یادگیری در او کمک کند. به او کمک می‌کند تا بیشتر به علائم هشدار توجه کند و با شما، معلمانش و سایر بزرگترها که انتظار می‌رود احترام بگذارد، بهتر کنار بیاید. همچنین، به او کمک می‌کند تا دوستان بهتری پیدا کند. راهبردهای ساده‌ای وجود دارد که اگر به طور مداوم از آنها استفاده کنید، کودک شما مهارت‌های لازم برای تبدیل شدن به یک “شنونده خوب” را فرا می‌گیرد. به خاطر داشته باشید که آموزش دادن به کودک زمان بر می‌برد و شاید یک کودک در این سن نتواند به خوبی یک کودک پنج ساله به حرفهای شما گوش کند، اما همچنان می‌تواند به حد زیادی مهارت گوش دادن را داشته باشد.

همسطح کودک خود قرار بگیرید

تجربه نشان می‌دهد که حرف زدن با کودک در حالتی که شما ایستاده‌اید و او روی زمین نشسته است، به ندرت تأثیر مناسبی روی کودک خواهد گذاشت. برعکس، اگر شما از یک اتاق دیگر شروع به حرف زدن یا داد زدن کنید، نتیجه کمتری خواهید گرفت. بهتر است جلوی کودک روی زمین بنشینید یا او را در آغوش بگیرید تا بتوانید مستقیماً به چشمانش نگاه کرده و توجه او را به خود جلب کنید. به عنوان مثال، اگر در حال صبحانه خوردن در کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که چیپس ذرت خود را بخورد، یا در شب قبل از خاموش کردن چراغ، کنار تخت‌خوابش بنشینید و با او حرف بزنید، او بیشتر به شما توجه خواهد کرد.

واضح صحبت کنید

بیان حرف خود را واضح، ساده و مقتدرانه انجام دهید. اگر شما درباره یک موضوع حرف زدن را بیش از حد طولانی کنید، کودک احتمالاً توجه زیادی به شما نخواهد داشت. همچنین، استفاده از تعداد زیادی کلمه باعث می‌شود کودک به راحتی مفهوم حرفهای شما را درک نکند. به عنوان مثال، جمله “هوای بیرون واقعاً سرد است. تو هم اخیراً مریض بوده‌ای. پس باید قبل از اینکه به فروشگاه برویم ژاکت خودت را بپوشی” ممکن است برای کودک پیچیده باشد. در عوض، جمله “باید ژاکتت را بپوشی” صریح و روشن است.

هنگامی که کودک شما گزینه دیگری ندارد و تنها می‌تواند کار مورد نظر شما را انجام دهد، بهتر است جمله خود را به صورت ساده و مقتدرانه بیان کنید، به عنوان مثال، به جای اینکه بگوئید “وقتشه که توی صندلی ات توی ماشین بشینی”، بهتر است بگویید “باید توی صندلی ماشین بنشینی”. از استفاده از جملات سوالی برای مطرح کردن درخواست‌ها در این حالت خودداری کنید، به عنوان مثال، به جای اینکه بگوئید “بیا بشین توی ماشین، باشه عزیزم؟”، بهتر است بگویید “باید توی ماشین بشینی”.

اجرای حرف خود

برای کودکتان روشن کنید که شما دقیقاً آنچه را گفته‌اید را اجرا خواهید کرد و تهدید یا قولی ندهید که نتوانید آن را اجرا کنید. به عنوان مثال، اگر به کودک دوساله‌ایتان می‌گویید “تو باید هنگام شام هم شیر بخوری”، پنج دقیقه بعد حرفتان را عوض نکنید و به جای شیر، مثلاً آب میوه پیشنهاد ندهید. اگر به او اخطار دادید که “اگر برادرت را بزنی، باید نیم ساعت داخل اتاقت بمانی”، هنگامی که او این کار را کرد، واقعاً او را برای نیم ساعت به اتاقش بفرستید.

همچنین، اطمینان حاصل کنید که همسر شما نیز تصمیمات شما را تأیید کرده و به آنها احترام می‌گذارد تا به احتمال احتمالی کارهای همدیگر را تخریب نکنید. این امر به ایجاد ثبات و اعتماد در بین شما و کودکتان کمک خواهد کرد و برای اجرای موفق تربیتی و قوانین خانوادگی مهم است.

تقویت حرف خود

در اغلب موارد بهتر است که با انجام برخی کارهای عملی، خصوصا هنگامی که می خواهید کودکتان را از انجام دادن کاری که برایش جذاب است منصرف کنید، حرف و پیام خود را تقویت کنید. مثلا بگویید: «وقت خواب است!» سپس از یک اشاره بصری (کلید چراغ را خاموش و روشن کردن) یک اشاره فیزیکی (یک دست را روی شانه اش بگذارید و به آرامی او را از طرف عروسکش به سمت خودتان متوجه کنید) یا هدایت او به سمت اتاق خواب (او را به طرف اتاق خواب ببرید، پرده ها را بکشید و بالش را آماده کنید) استفاده کنید.

هشدار بدهید

قبل از اینکه تغییری در وضعیت یا موقعیت کودکتان ایجاد کنید یا قبل از اینکه بخواهید کار خاصی را انجام دهد، به او اخطار دهید تا متوجه شود، به ویژه اگر او در حال بازی با عروسک یا دوستش است. به عنوان مثال، قبل از ترک خانه به او بگویید: “ما باید چند دقیقه دیگر برویم. وقتی صدایم را می‌شنوی، باید لوازم نقاشی را جمع کنی و دسته‌هایت را بشویی.”

این روش به کودک کمک می‌کند تا به تغییرات و درخواست‌های شما آگاه شود و آماده شود. با این کار، او می‌فهمد که وقتی شما با او صحبت می‌کنید، دقت کند و برای انجام دادن دستوراتتان آماده شود. این اقدام به تقویت مهارت‌های ارتباطی و هماهنگی کودکتان کمک می‌کند و برای ایجاد هماهنگی و تعامل موثر در روابط خانوادگی مهم است.

خواسته های منطقی داشته باشید

اگر به یک کودک دو ساله بگویید که اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند و او به اطراف اتاق نگاهی می‌اندازد و جوابی مانند “خوب دیگه، اَُه!” می‌دهد، بهتر است یک کار خاص را به او واگذار کنید. به عنوان مثال، ابتدا بگویید که بلوک‌های زردرنگ را جمع کند، سپس این کار را به یک بازی تبدیل کنید و بگویید: “حالا بلوک‌های آبی رنگ را جمع کن.”

این روش کودک را به‌طور مستقیم درگیر کار مشخصی می‌کند و او را به همکاری و انجام وظایف معین ترغیب می‌کند. از طریق تغییر کارها به صورت بازی، کودک احساس می‌کند که در فعالیتی جذاب و مفید شرکت می‌کند و تمایل بیشتری به اجرای دستورات شما دارد. این روش به توسعه مهارت‌های موجودیت مکانی (توجه به موقعیت و جابجایی اجسام) و همچنین هماهنگی دست‌چینی و تفکر منطقی در کودک کمک می‌کند.

کودک را تشویق کنید

داد و بیداد کردن و اعطای دستورات ممکن است در برخی از کودکان باعث شود که به حرف‌های شما گوش دهند، اما هیچ کدام از آنها از این نوع برخورد خوششان نمی‌آید. بیشتر کودکان وقتی به درخواست‌های شما با بامزگی و خوش‌اخلاقی پاسخ می‌دهند، بهترین عکس‌العمل را نشان می‌دهند. می‌توانید در برخی مواقع با لحنی بچگانه، بامزه یا حتی با آواز و آهنگ با آنها صحبت کنید. می‌توانید این جمله را با یکی از شعرهای کودکانه همراه با آواز برایشان بخوانید: “وقتش شده که دندانهایت را بشویی.” بهتر است تأکید کنید که اگر وظیفه شناس باشند، چه مزایایی برایشان دارد. به عنوان مثال، به جای گفتن “باید دندانهایت را بشویی وگرنه آنها را کرم می‌خورد” یا “برو دندانهایت را مسواک بزن همین حالا” بگویید: “دندانهایت را مسواک بزن و به جایش می‌توانی لباس خواب دلخواهت را انتخاب کنی.” پس از اینکه او دندانهایش را مسواک زد، او را تشویق کنید و بگویید: “آفرین! چه بچه‌ی حرف گوش‌کنی!”

نشان دادن بامزگی، مهربانی و اعتماد در این روش صحبت کردن با کودکان باعث می‌شود که کودکان “بخواهند” به حرف‌های شما گوش دهند؛ زیرا آنها می‌فهمند که شما آنها را دوست دارید و به آنها “یک بچه خاص” می‌اندازید. این نکته حتی در مواقعی که نیاز به سخت‌گیری وجود دارد، بسیار مهم است. اعطای دستورهای صریح و قاطع به معنای بداخلاقی یا خشمگینی نیست؛ در واقع، زمانی که این دستورها همراه با یک لبخند یا در آغوش گرفتن کودک ارائه می‌شوند، بسیار موثرتر خواهند بود. در این حالت، کودک می‌فهمد که اگر به حرف‌ها و دستورات شما توجه کند، نتیجه آن را هم خواهد دید.

الگوی مناسب برای کودک

وقتی که شما به دقت و با احترام به حرفهای کودکان خردسال گوش می‌دهید، آنها نه تنها حرف شنوی را بهتر یاد می‌گیرند، بلکه به خود ارزشیابی و اعتماد به نفس کسب می‌کنند. برای اینکه به حرفهای کودک خود توجه کنید، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• نشان دهید که به حرفهای کودک احترام می‌گذارید: وقتی کودک با شما صحبت می‌کند، به او نگاه کنید و با مودبانگویی به او پاسخ دهید. این نشان می‌دهد که شما او را جدی می‌گیرید و از حرفهایش ارزش قائل هستید.
• صبر کنید و به کامل شدن حرف کودک اجازه دهید: وقتی کودک صحبت می‌کند، تا زمانی که حرفش را تمام نکند، صبر کنید و وسط حرفش نپرید. این کمک می‌کند تا او احساس شنیده شدن کند و مهارت‌های مکالمه‌اش را تقویت کند.
• موقعیت‌های مناسب را برای صحبت کردن ایجاد کنید: سعی کنید هنگامی که کودکتان در حال پختن ناهار یا شام است، از او دور نشوید و به حرفهایش توجه کنید. این کمک می‌کند تا او احساس کند مهم است و حرفهایش به اهمیت می‌پیوندد. در صورت لزوم، می‌توانید وظایف خود را به مدت کوتاه متوقف کنید و به او اختصاص دهید.
• از تناقضات خودداری کنید: به عنوان مثال، نتوانید به کودک بگویید “آن کاری را که من می‌گویم انجام بده، اما آن کاری را که من می‌کنم تقلید نکن.” کودکان به وسیله رفتار شما یاد می‌گیرند، بنابراین درست استفاده کنید و از رفتارتان پیشی بگیرید.

با رعایت این راهنماها و ایجاد محیطی متقابل احترام و توجه، می‌توانید با کودک خود بهتر ارتباط برقرار کنید و او را در یادگیری و توسعه مهارت‌های زبانی کمک کنید.