وقتی یک زوج تصمیم به جدایی می گیرند، یکی از مهم ترین مسائل که باید به آن پرداخته شود، تعیین سرنوشت فرزندان است؛ از محل زندگی و هزینه هایشان گرفته تا حقوق و مسئولیت های مرتبط. این مسائل زیر چتر واژه “حضانت” قرار می گیرند.
در فرآیند طلاق، والدین باید به طور دقیق در مورد حضانت فرزندان توافق کنند. در این مقاله، به طور جامع به موضوع حضانت، انواع آن، شرایط سلب حضانت از پدر، و قوانین جدید مرتبط با حضانت کودک خواهیم پرداخت.
تعریف حضانت
به گزارش یکی از وکلای خانواده اوا دادیار ، حضانت، در لغت به معنای «پرورش» است و در اصطلاح حقوقی به مراقبت، تربیت و نگهداری از کودک اشاره دارد. حضانت نه تنها شامل نگهداری فیزیکی کودک، بلکه فراهم کردن شرایط مناسب برای رشد و تربیت او نیز می شود.
شرایط حضانت فرزند برای والدین
برای آنکه والدین بتوانند مسئولیت حضانت فرزند خود را به عهده گیرند، باید شرایطی را دارا باشند. این شرایط به طور مشترک برای پدر و مادر لحاظ می شود و شامل موارد زیر است:
- بلوغ و رشد عقلی
- سلامت روانی
- نداشتن بیماری های مسری
- شایستگی اخلاقی
- پیروی از دین اسلام (در صورت مسلمان بودن فرزند)
- توانایی عملی در نگهداری کودک
- نداشتن ازدواج مجدد
طبق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی، اگر مادری که حضانت فرزند را بر عهده دارد ازدواج کند یا دچار جنون شود، حق حضانت به پدر منتقل می شود. هرچند این ماده تنها شرط عقلانیت را برای مادر ذکر کرده، اما به طور طبیعی، در صورتی که پدر دچار جنون یا اختلالات روانی باشد، او نیز صلاحیت حضانت فرزند را از دست خواهد داد.
این قوانین با هدف حفظ منافع کودک و تأمین امنیت روانی و جسمی او تدوین شده اند و برای هر دو والد رعایت این شرایط ضروری است.
شرایط گرفتن حضانت کودک توسط مادر
مادر می تواند با ارائه مدارک معتبر و اثبات انحرافات اخلاقی و رفتاری پدر در دادگاه، حق حضانت فرزند را از او سلب کند و خود مسئولیت حضانت را بر عهده گیرد. مواردی که ممکن است باعث سلب حضانت از پدر شوند، شامل موارد زیر است:
- فساد اخلاقی و فحشا
- ابتلا به بیماری های روانی و اختلالات عصبی
- سوء استفاده از کودک
- اعتیاد به مواد مخدر و خشونت علیه کودک
اگر مادر بتواند یکی از این موارد را به طور قاطع در دادگاه اثبات کند، حضانت فرزند به او منتقل خواهد شد. البته، روند گرفتن حضانت توسط مادر فرآیندی پیچیده و نسبتاً طولانی است. در این مسیر، شرایط اخلاقی، رفتاری و سلامت روانی مادر نیز به دقت بررسی می شود تا اطمینان حاصل شود که او صلاحیت لازم را برای حضانت فرزند دارد.
در مواردی که دادگاه تشخیص دهد جدایی کودک از مادر باعث مشکلات روحی یا عسر و حرج برای کودک می شود، احتمال دارد که حضانت به مادر واگذار شود، حتی در شرایطی که پدر شرایط حضانت را دارا باشد.
با اصلاح ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی و تلاش نمایندگان زن در مجلس و تأیید مجمع تشخیص مصلحت نظام، اکنون حضانت فرزندان، چه پسر و چه دختر، تا سن ۷ سالگی به مادر واگذار می شود. پس از این سن، حضانت به پدر منتقل خواهد شد، مگر آنکه شرایط خاصی ایجاب کند که حضانت همچنان با مادر باقی بماند.
شرایط سلب حضانت فرزند از پدر
مطابق قانون، حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی به مادر سپرده می شود و پس از آن به پدر منتقل می گردد. با این حال، همیشه مصلحت کودک در اولویت است و ممکن است در شرایطی دادگاه به نحوه دیگری تصمیم گیری کند تا بهترین شرایط برای کودک فراهم شود. در برخی موارد، به دلیل شرایط خاصی می توان حق حضانت را از پدر سلب کرد. از جمله این شرایط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا: در صورتی که پدر به رفتارهای غیراخلاقی شهرت داشته باشد.
- اعتیاد به الکل، قمار یا مواد مخدر: اعتیادی که به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب بزند.
- وجود اختلالات روانی جدی: اگر پدر به اختلالات روانی مبتلا باشد که به وسیله پزشکی قانونی تشخیص داده شود.
- سوء استفاده جنسی یا اجبار به انجام کارهای غیراخلاقی: در صورتی که پدر کودک را به انجام رفتارهای نادرست یا کارهای ضد اخلاقی مجبور کند.
- ضرب و جرح بیش از حد کودک: هرگونه خشونت بیش از اندازه علیه کودک.
- محکومیت به حبس: اگر پدر به مجازات حبس محکوم شود و نتواند از فرزند خود مراقبت کند.
در این موارد، دادگاه می تواند تصمیم بگیرد که حضانت از پدر سلب و به مادر یا فرد دیگری واگذار شود تا منافع و سلامت کودک حفظ شود.
شرایط سلب حضانت فرزند از مادر
اگر مادر دارای یکی از شرایط زیر باشد، پدر می تواند از طریق دادگاه برای سلب حضانت فرزند از او اقدام کند:
- فساد اخلاقی: اگر مادر به فساد اخلاقی مبتلا باشد و این موضوع در دادگاه به اثبات برسد، حضانت فرزند از او سلب خواهد شد.
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل: در صورتی که مادر به مواد مخدر یا الکل اعتیاد داشته باشد، واجد شرایط حضانت فرزند نخواهد بود.
- سوء استفاده از کودک: اگر مادر از کودک سوء استفاده کند و او را مجبور به انجام مشاغل غیر اخلاقی کند، حق حضانت از مادر سلب می شود.
- ابتلا به بیماری های روانی: در صورتی که مادر به بیماری های روانی جدی مبتلا شود و این موضوع توسط پزشکی قانونی تأیید گردد، حضانت فرزند از او گرفته خواهد شد.
- خشونت بیش از حد علیه کودک: اگر مادر به طور مداوم و خارج از عرف اقدام به ضرب و جرح کودک کند، حضانت او نیز سلب خواهد شد.
کلام آخر
در فقه اسلامی، کسی که حضانت فرزند را به عهده می گیرد باید ویژگی هایی همچون عقل، امانت داری و شایستگی تربیت و نگهداری از کودک را دارا باشد. این مسئولیت نه تنها به معنای مراقبت فیزیکی از کودک، بلکه به تربیت معنوی و اخلاقی او نیز مرتبط است. از آنجایی که مادران به واسطه وابستگی های عاطفی و روانی قوی تر نسبت به فرزندانشان، معمولاً تمایل بیشتری به گرفتن حضانت دارند، این موضوع اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
در این مقاله، به بررسی شرایط حضانت فرزند توسط مادر و نحوه دریافت این حق پرداخته ایم. هدف ما ارائه توضیحاتی جامع در مورد اصول و شرایطی است که مادران می توانند با تکیه بر آنها برای حضانت فرزند خود اقدام کنند. با مطالعه این مقاله، می توانید به درک بهتری از قوانین فقهی و حقوقی مرتبط با حضانت دست یابید و مسیر صحیح را برای حفظ منافع فرزند خود انتخاب کنید.
نظرات کاربران