پرده یا غشایی که بافت مغز و طناب نخاعی را میپوشاند و بین استخوان جمجمه و مغز یا بین مهرهها و نخاع قرار دارد، مننژ نامیده میشود. التهاب این لایه پوشاننده، مننژیت نام دارد. مننژیت معمولاً توسط ویروسها یا باکتریها ایجاد میشود. اگر مننژیت بهوسیله باکتری ایجاد شود، مننژیت عفونی و اگر بهواسطه ویروس یا سایر عوامل باشد، مننژیت غیر عفونی نامیده میشود.
مننژیتی که در بچههای ۲ تا ۳ ماهه رخ میدهد، مننژیت نوزادی نام دارد. مننژیت در نوزادان، چه ناشی از ویروس و چه باکتری، خطرناک است. اما در کودکان بزرگتر، مننژیت ویروسی خفیفتر است و معمولاً طی ۱۰ روز بهبود مییابد. مننژیت باکتریایی معمولاً شدیدتر است و میتواند مسأله جدیتری باشد.
بیشتر ویروسهایی که در کودکان سبب مننژیت میشوند از گروه انتروویروسها هستند. بهعنوان مثال، ویروس کوکساکی که در بیماریهای پشت دست، پا و دهان مشاهده میشود و میتواند عامل مننژیت باشد، یک انتروویروس است. از ویروسهای دیگر میتوان هرپس سیمپلکس (عامل تب خال و سرماخوردگیهای شدید) را نام برد. از باکتریهای عامل مننژیت هم میتوان استرپتوکوک بتا همولیتیک (GBS) و هموفیلوس آنفولانزا تیپ B را ذکر کرد.
احتمال اینکه فرزندم تب مننژیت داشته باشد
احتمال آن بسیار کم است، اما اگر شک دارید که او ممکن است مننژیت داشته باشد، حتماً و به سرعت او را نزد پزشک ببرید. هر ساله تعداد زیادی از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به مننژیت مبتلا میشوند که درصد کمی از آنها کودکان کم سن هستند. با این حال، هر کسی در هر سنی ممکن است به مننژیت مبتلا شود.
نشانه های تب مننژیت
علائم این بیماری میتواند گمراهکننده باشد و ممکن است به راحتی متوجه آنها نشوید، زیرا در تمام افراد یکسان نیست و به یک صورت ظاهر نمیشود. اما خوشبختانه نشانههایی وجود دارد که میتوان به آنها توجه کرد: تب، سفتی گردن، سردرد و حساسیت به نور.
اگر فرزند شما مننژیت داشته باشد، اغلب تحریکپذیر و بیقرار خواهد بود و ممکن است از غذا خوردن امتناع ورزد. ممکن است دچار اسهال و استفراغ شود، دستهایش سرد باشد، دانههای قرمز پوستی در تمام بدنش ظاهر شود یا پوستش نقطهنقطهای و بیرنگ یا آبی شود. همچنین ممکن است اختلال در تنفس داشته باشد و یا تشنج کند.
برای تشخیص سریعتر بیماری میتوانید از فرزندتان بخواهید سرش را پایین بیاورد و چانهاش را به سینهاش بچسباند؛ اگر نتوانست این کار را انجام دهد یا با درد زیادی آن را انجام داد، احتمال مننژیت وجود دارد و باید بلافاصله او را نزد پزشک ببرید یا به اورژانس مراجعه کنید. در واقع، هرگاه کوچکترین احتمالی از ابتلای فرزندتان به مننژیت داشتید، باید سریعاً او را نزد پزشک ببرید. درمان سریع و به موقع بسیار حائز اهمیت است و هرگونه تأخیر در درمان میتواند منجر به ناشنوایی، عقبماندگی ذهنی و حتی مرگ شود.
پزشکان برای تشخیص اولیه مننژیت، کودک را به پشت میخوابانند و در حالی که دست را زیر گردن او قرار دادهاند، سر کودک را بلند میکنند. در صورت ابتلا به مننژیت، گردن کودک خم نمیشود و بدن همراه با سر بالا میآید.
از کجا تشخیص دهم که بیماری فرزندم جددی است؟
از آنجا که علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی بسیار مشابه هستند، تنها یک پزشک میتواند تشخیص قطعی بدهد. اگر پزشک شما مشکوک باشد که فرزندتان به مننژیت مبتلا است، اقدام به کشیدن مایع نخاعی (معروف به LP) میکند.
برای این کار، کودک را به حالت جنینی میخوابانند، زانوها را خم کرده و به داخل شکم میکشند و سپس از ناحیه کمر مایع نخاعی را میکشند. کودک بیمار و تحریکپذیر، معمولاً در این وضعیت احساس راحتی بیشتری میکند. خطر کشیدن مایع نخاعی بسیار کمتر از آنچه به نظر میرسد است و در واقع فواید این اقدام تشخیصی (در صورت ابتلا به مننژیت) بسیار بیشتر از عوارض ناشی از مننژیت تشخیصدادهنشده و بدون درمان است.
پزشک ممکن است برای کاهش درد و سوزش ناشی از ورود سوزن، بیحسی موضعی بدهد و سپس یک سوزن کوچک توخالی را در فضای بین مهرهای وارد کرده و مقدار کمی مایع نخاعی را میکشد و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه میفرستد. (اگر شما برای زایمانتان بیحسی اپیدورال گرفته باشید، مکان آن نقطه را به خوبی میشناسید). آزمایش خون و ادرار نیز در تشخیص کمککننده است.
آنالیز اولیه که در یک تا دو ساعت اول انجام میشود، اطلاعات اولیهای در مورد بیماری به پزشک میدهد. آنالیز بعدی اطلاعات دقیق و قطعی را در مورد اینکه آیا فرزند شما مننژیت دارد یا خیر، و اینکه آیا مننژیت ویروسی است یا باکتریایی و کدام نوع باکتری مسبب آن بوده، فراهم میکند. گزارش کامل معمولاً در عرض ۷۲ ساعت آماده میشود، اما گزارش اولیه طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت آماده خواهد شد. اگر کودک بسیار بیمار باشد، پزشک معالج منتظر نتایج آزمایشها نخواهد ماند؛ او درمان اولیه را شروع میکند تا اینکه نتایج آزمایشها نشان دهد که مننژیت ویروسی است و باکتریایی نیست.
درمان بیماری
درمان بر اساس عامل بوجود آورنده متفاوت است.
اگر مننژیت ویروسی باشد، سیستم ایمنی کودک معمولاً به اندازهای قوی است که بتواند با آن مبارزه کرده و بهبود یابد. در این حالت، اغلب نیازی به آنتیبیوتیک نیست، هرچند پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین علائم تجویز کند.
برای راحتی و تسکین کودک، میتوانید اقدامات مشابهی مانند درمان آنفولانزا انجام دهید: استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان، و استفاده از دارو برای کاهش درد و تب میتواند کمککننده باشد.
در برخی موارد، لازم است کودک چند روز در بیمارستان بستری شود تا علائم و وضعیت عمومی او به طور مرتب بررسی شود.
مننژیت باکتریایی:
مننژیت باکتریایی داستان متفاوتی دارد و باید باکتری مهاجم و بیماریزا را از بدن کودک دور کرد. پزشک برای بیمار سرم میگذارد و آنتیبیوتیک قوی را به صورت وریدی تزریق میکند. لازم است کودک در حالی که سرم یا آنژیوکت به او وصل است، حدود دو هفته در بیمارستان بستری باشد. این ممکن است دشوار و پر دردسر باشد، اما اگر درمان در ساعات اولیه انجام شود، 85٪ بیماران شفا پیدا میکنند.
به همین علت است که تأکید میشود بسیار مهم است که در همان ساعات اولیه که احساس کردید کودکتان علائم مننژیت دارد، به پزشک اطلاع دهید.
ابتلای کودکان به مننژیت
نمیتوان توضیح سادهای برای این که چرا یک کودک به مننژیت مبتلا میشود و دیگری نه، ارائه داد. باکتری عامل مننژیت در دهان و حلق اکثر کودکان و بزرگسالان سالم یافت میشود بدون اینکه مشکلی ایجاد کند. کودکان با نقص ایمنی، بیماری گلبول داسی شکل و آسیبهای جدی به سر، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند؛ هرچند هر کسی ممکن است به مننژیت مبتلا شود.
خوشبختانه، مننژیت از نظر واگیری و سرایت مانند آنفولانزا نیست. اگر فرزند شما مننژیت دارد، فقط کسانی که با او ارتباط نزدیکی دارند باید مواظب باشند و این نکات را رعایت کنند: از بوسیدن او پرهیز کنند، از وسایل و اسباب غذاخوردن و آشامیدنی مشترک استفاده نکنند، و تمام افراد خانواده دستهایشان را به خوبی بشویند. اگر فرزندتان مننژیت باکتریایی دارد، احتمالاً پزشک به افراد خانواده پیشنهاد میکند یک دوره آنتیبیوتیک برای پیشگیری از مننژیت استفاده کنند.
روش پیشگیری
نه به طور صد در صد، اما تا حدی میتوان از ابتلا به مننژیت پیشگیری کرد. مهمترین کاری که میتوانید انجام دهید این است که کودکانتان را واکسینه کنید.
در ایران، واکسن مننژیت جزو برنامه واکسیناسیون کشوری نیست، اما در برخی از کشورها واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B (Hib) در برنامه رایج واکسیناسیون وجود دارد و باعث کاهش چشمگیر مننژیت کودکی شده است. این واکسن در ۲، ۴ و ۶ ماهگی تزریق میشود و دوز آخر آن نیز پیش از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی تزریق میشود.
واکسن دیگری نیز برای پیشگیری از نوع دیگری از مننژیت که شدیداً کشنده است و عامل آن باکتری پنوموکوک است، وجود دارد.
همچنین واکسنی برای باکتری نایسریا مننژیتایدیس که یکی از عوامل شایع مننژیت است، وجود دارد. این واکسن معمولاً برای کودکان ۱۱ تا ۱۲ ساله استفاده میشود، اما برای کودکان کوچکتری که در معرض خطر بالاتری هستند یا در موارد شیوع بیماری نیز قابل استفاده است.
نظرات کاربران